top of page

Wracamy do przeszłości

2022-11-22 (6)_edited.jpg

Historia
Stowarzyszenie Spożywców "Sklep Gminny" w Kozłowie

Z troski o najbliższych, z chęci przeciwstawienia się wyzyskowi, z chęci jednoczenia się w trudnych chwilach, z potrzeby sytuacji – pewnie po trochę z każdej z tych przyczyn prawie 105 lat temu powstało pewne, bardzo istotne nie tylko dla mieszkańców tej okolicy, lecz także dla innych, stowarzyszenie. Poczytajcie o nim w poniższym tekście w całości inspirowanym źródłami Archiwum Muzeum Zakładów Zbożowych w Kozłowie. Zapraszamy do lektury. 

Chleba naszego powszedniego… 

Ponieważ klęski te zostały wymienione w biblijnej Apokalipsie Św. Jana, bardzo działały na ludzką wyobraźnię. Oprócz zarazy, wojny i ognia ludzie od zawsze bali się głodu. Wynikało to z potrzeb przetrwania, a także zapewnienia sobie i bliskim bytu, czyli tych głęboko zakorzenionych w ludzkiej naturze. Instynkt w sytuacji zagrożenia podpowiadał, jak poradzić sobie ze znalezieniem rozwiązania. Krótko mówiąc – jak zabezpieczyć produkty spożywcze, by wystarczyło ich dla każdego, broniąc się jednocześnie przed wyzyskiem?  

sąd rejonowy kielce platforma.png

Razem raźniej! 

Człowiek z dawien dawna wolał działać społecznie niż w pojedynkę. Ponieważ, zwłaszcza w sytuacjach ważnych dla lokalnych społeczności, ich członkowie zawiązywali związki i stowarzyszenia, nie tylko łatwiej im było poradzić sobie z problemem, lecz także mogli zawczasu zapobiec jego wystąpieniu. A ponieważ, jak głosi popularne powiedzenie: „potrzeba jest matką wynalazków”, nie inaczej było z powstaniem Stowarzyszenia Spożywców „Sklep Gminny” w Kozłowie. 

Statut Stowarzyszenia Spożywców 

Założeniu każdego związku towarzyszy jego uprawomocnienie. Statut Stowarzyszenia został sporządzony w Miechowie 14 lipca 1916 roku i zawierał wszelkie formalne zasady jego funkcjonowania. Zostały tam sformułowane nie tylko cele założenia, lecz także prawa i obowiązki stowarzyszenia, jego skład, obowiązki członków, czy też fundusze i sposób zarządzania. Wszystkie te zasady jasno precyzowały idee założycieli, a ponadto sprawiały, że stowarzyszenie działało w sposób jawny i zgodny z prawem. 

statut spoż platforma.png
2022-11-22 (6)_edited.jpg

Cele, prawa i obowiązki stowarzyszenia 

Stowarzyszenie Spożywców „Sklep Gminny” w Kozłowie powstało w celu dostarczania swoim członkom artykułów spożywczych i przedmiotów codziennego użytku w możliwie niskich cenach oraz zapewnienia im możliwości oszczędzania wskutek jego operacji finansowych. 

 

Stowarzyszenie posiadało między innymi następujące prawa: 

 

  • Wynajem lub urządzanie magazynów i zakładów dla wytwarzania, przechowywania i sprzedaży artykułów spożywczych i przedmiotów użytku domowego; 

  • Zawieranie umów z osobami prywatnymi i instytucjami na dostawę dla Stowarzyszenia artykułów spożywczych i przedmiotów użytku domowego; 

  • Nabywanie nieruchomości; 

  • Branie udziału w innych przedsiębiorstwach; 

  • Sprzedaż towarów i produktów. 

 

Warto dodać, że pozostałe zasady były tożsame z tymi, które mają miejsce w przypadku innych związków i stowarzyszeń. Nie sposób wszystkich wymienić, więc wybraliśmy najciekawsze z nich. 

Dlaczego wpisowe nie było w złotówkach? Rys historyczny i ciekawostki z życia stowarzyszenia 

Na wstępie warto nakreślić sytuację historyczną w czasie spisania pierwszego statutu z 14 lipca 1916 roku. Był to czas trwania I wojny światowej, jednak choć do niedawna naszego kraju nie było na mapie (istniały zabory), to wtenczas pojawiło się światło w tunelu. 

Kozłów, podobnie jak Miechów, znajdował się w zaborze austriackim tzw. Galicji. 5 listopada 1916 roku, czując gorycz porażki, Austro-Węgry wraz z Niemcami ogłosiły niepodległość Polski, proklamując Królestwo Polskie, zarządzane przez Radę Regencyjną. Wojna miała się ku końcowi.  

Jednak waluta w formie marki polskiej (mkp.) miała się utrzymać do 29 kwietnia 2024 roku, kiedy to reformą Władysława Grabskiego (zapoczątkowaną decyzją sejmu ustawodawczego z 1919 roku) wprowadzono do obiegu polski złoty (zł.).  

Według Józefa Andrzeja Szwagrzyka, w 1918 roku pół kilograma chleba kosztowało w Warszawie 3 marki polskie. Żeby jednak zyskać całkowity obraz sytuacji, warto wspomnieć o galopującej inflacji, która miała wtedy miejsce. Już pod koniec 1923 roku za chleb można było zapłacić prawie 100 tys. marek (!) 

W świetle powyższych faktów warto napisać, że wpisowe do Stowarzyszenia Spożywców „Sklep gminny” w Kozłowie wynosiło 20 marek polskich, natomiast udział – 500 marek polskich. Należy zaznaczyć, że te liczby dotyczą oczywiście statutu z lipca 1916 roku, ponieważ w statucie z lutego 1925 roku widnieje wpisowe w wysokości 1 złoty, natomiast udział – 25 złotych. 

Garść faktów w liczbach: 

 

  • Stowarzyszenie Spożywców „Sklep Gminny” formalnie działało od 1918 roku i posiadało siedzibę we wsi Kozłów oddalonej od stacji kolejowej o około 1 km; 

  • Na koniec 1920 roku (według bilansu z roku 1922) majątek stowarzyszenia wynosił około 200 tysięcy marek polskich, z czego czystym zyskiem było około 55 tysięcy mkp., natomiast w tamtym roku obrót był w wysokości ponad 500 tys. mkp.; 

  • W maju 1925 roku stowarzyszenie zostało poddane lustracji, z której możemy się między innymi dowiedzieć, że założycielami byli Franciszek Józaszek, Wincenty Pluter i Antoni Serda. W tamtym czasie składało się ono z 58 członków.  

bottom of page